Ble mae graddedigion o Gymru yn astudio ac yn gweithio?
12 Rhagfyr 2023
Owain James
Yn aml, gofynnir i mi ble mae graddedigion yn gweithio ar ôl graddio, a sut mae hyn yn amrywio yn ôl lle buont yn astudio. Diolch i HESA, mae gennym ni syniad o hyn. Mae data HESA yn dangos lle mae graddedigion yn gweithio 15 mis ar ôl graddio ac yn eu segmentu yn ôl y categorïau canlynol:
“A. Yn aros yn yr un rhanbarth i astudio ac yn dod o hyd i waith yn yr un Awdurdod Lleol â’u lleoliad preswyl gwreiddiol
B. Yn dychwelyd i’r un Awdurdod Lleol ar gyfer gwaith â’u man preswylio gwreiddiol, ar ôl gadael y rhanbarth/gwlad i astudio
C. Yn aros yn yr un rhanbarth i astudio, ond yn dod o hyd i waith mewn Awdurdod Lleol gwahanol (yn yr un rhanbarth) i leoliad gwreiddiol y preswyliad
D. Yn dychwelyd i Awdurdod Lleol gwahanol (o’r un rhanbarth) ar gyfer gwaith o’i gymharu â’r lleoliad gwreiddiol, ar ôl symud rhanbarth/gwlad i astudio
E. Wedi symud rhanbarth/gwlad ar gyfer gwaith, ond heb symud rhanbarth i astudio
F. Wedi symud rhanbarth/gwlad ar gyfer astudio, ond heb symud rhanbarth/gwlad eto ar gyfer gwaith
G. Symud rhanbarth/gwlad ar gyfer astudio ac yna symud rhanbarth/gwlad eto ar gyfer gwaith (gyda’r rhanbarth/gwlad yn wahanol i’w rhanbarth/gwlad breswyl wreiddiol)”
Dyma’r canlyniadau ar gyfer Cymru:
)%20(2).png)
Mae’n werth cymharu’r data hwn â rhanbarthau Lloegr, yr Alban, a Gogledd Iwerddon (mae modd gwneud hyn yma).
Gallwch ddod i gasgliadau gwahanol o’r ystadegau yn y graffig hwn, ond efallai mai’r pwynt amlycaf i’w wneud yw mai’r graddedigion sydd leiaf tebygol o weithio yng Nghymru ar ôl graddio yw’r rhai sy’n astudio y tu allan i Gymru.
Yn gyntaf, mae’n rhoi gwell dealltwriaeth inni o sut neu ‘pryd’ mae pobl yn gadael Cymru i weithio ar ôl astudio. Er enghraifft, os cymharwch y data ar gyfer yr Alban, mae’r darlun yn edrych yn hollol wahanol. Prin fod ganddynt unrhyw ‘ddychwelwyr’ o gymharu â Chymru oherwydd bod cyn lleied yn gadael yr Alban i astudio oherwydd y cynnig i ddysgu am ddim yno. Fodd bynnag, mae ganddynt gyfradd uwch o raddedigion sy’n gadael yr Alban i weithio ar ôl astudio yn yr Alban i ddechrau (nag sydd gan Gymru). Felly mae’r graff hwn yn ein helpu i ddeall ar ba bwynt y mae Cymru yn ‘colli’ graddedigion o Gymru – ond mae hefyd yn dangos i ni pwysigrwydd pethau fel polisi wrth lunio tueddiadau symudedd graddedigion.
Yr ail reswm rwy’n meddwl bod y data yn y ffurf yma yn ddefnyddiol yw oherwydd pan fyddwn yn sôn am ‘ddychwelwyr’ i Gymru, nid yw hyn o reidrwydd yn golygu dod yn ôl i’r un lle o fewn Cymru. Mae’r graff hwn yn dechrau awgrymu bod haenau i’r draen doniau – h.y. os yw pobl o Wynedd yn dychwelyd i Gymru, ond yn mynd i Gaerdydd, ai buddugoliaeth yw hon ai peidio? Nid yr un math o ddychwelwyr ydyn nhw â rhywun sy’n dod yn ôl i Wynedd, yn sicr. Ond yn anffodus, heb fersiwn mwy lleol o’r data hwn, ni allwn weld sut yr effeithir ar wahanol Awdurdodau Lleol (h.y. pwy sy’n colli fwyaf ac sy’n cael y budd mwyaf), hyd yn oed os gallwn ddyfalu.
Ond mae cyfyngiadau i’r data hwn:
- Dim ond ciplun o raddedigion 15 mis ar ôl graddio y mae hyn yn ei roi. Sut olwg fyddai ar y patrwm 5 mlynedd yn ddiweddarach? 10 mlynedd yn ddiweddarach? A fydd llai o ‘adawyr’ neu fwy?
- Mae’r data hwn ar gyfer y rhai a raddiodd yn 2017-18 a 2018-19. Gallai Covid-19 a’r cynnydd mewn chwyddiant gael effaith fawr ar yr ystadegau hyn, ond nid ydym yn gwybod eto!
- Dim ond darlun cenedlaethol y mae’n ei roi mewn gwirionedd. Er bod yr ystadegau hyn gan HESA yn ddefnyddiol iawn, nid ydynt yn ein helpu i ddeall y sefyllfa ar lefel fwy lleol. Er enghraifft, sut olwg sydd ar y darlun ar gyfer pedwar rhanbarth economaidd Cymru? Beth am fesul Awdurdod Lleol? Mae HESA eu hunain yn ymwybodol o’r angen hwn, gan ddweud ‘rydym yn cydnabod y bydd gan ddefnyddwyr ddiddordeb mewn ystadegau o’r fath ar lefel hyd yn oed yn fwy lleol. Dros y blynyddoedd nesaf felly, byddwn yn edrych ar ddichonoldeb cynnal dadansoddiad o bynciau megis y ‘draen doniau’ ar lefel Awdurdod Lleol…’. Dwi wir yn gobeithio y byddant yn gwneud hyn!
